Kişilik Bozukluğu

KİŞİLİK BOZUKLUKLARI

Dünya genelinde  7.53 Milyar insan yaşamaktadır bu insanların 79.81 Milyonu bizim ülkemizde yaşamaktadır. Bu insanların hepsi farklı ortamlarda farklı koşullar altında farklı mekanlar da yaşamaktadırlar. Her insan doğacağı ortamı aileyi belirleyemez hangi ekonomik şartlar altında yaşayacağını belirleyemez bu yüzden dolayı  insanların kişiliği bulundukları ortama göre değişiklik gösterir bundan dolayı ilk önce kişiliğin tanımına bir bakalım.

Kişilik Nedir?

Kişilik, yetenek ve özellikleriyle toplumsal yaşamda etkili olan insanı, kendine özgü ve benzersiz bir varlık olarak dile getiren kavram. Psikolojide ağırlıklı bir yer taşır ve değişik anlayışlara göre farklı biçimlerde tanımlanır. En genel anlatımla kişilik, bilinçli bir insanın kendini (ben) benzersiz ve süregen bir özne olarak kavrama işlevini dile getirir.Kişiliğin oluşumunda belirleyici ağırlığı fizyolojik, psikolojik, toplumsal öğelerden herhangi birine vermekle birbirinden farklı anlayışlara ulaşılır. İnsanlar yaşadıkları ortam göre ve yaşadığı sıkıntılara göre kişiliklerinde  değişiklik meydana gelir bu değişiklik bazen olumlu bazen ise olumsuz sonuçlara sebep olur olumsuz sonuçlara sebep olursa buna kişilik bozukluğu denir.

Kişilik Bozukluğu Nedir?

Kişilik, kişinin kendine özgü davranışlarının bir bütünüdür. Diğer bir ifadeyle günlük yaşamda çevresine verdiği tepkiler ile, tutum ve davranışlarının oluşturduğu bütünlüktür. Dolayısıyla bu bütünlük içinde bir uyum ve süreklilik olması gerektiği gibi, normal davranış ve düşüncelerden sapmalar da göstermemesi, esnek olabilmesi, toplumsal uyum ve işlevini bozmaması gerekir. Bu durumda sağlıklı bir kişilik yapısından bahsedebiliriz.

Ancak bazı bireylerde bu bütünlük ve uyum bozulmuş, işlev ve yeterlilik sapma göstermiştir ki, bu tür durum ve örüntüye kişilik bozukluğu adı veriyoruz. Kişilik bozukluğundaki özellikler sürekli ve tutarlıdır. Bireyi farklı kılacak kadar da kapsamlıdır. Aynı zamanda birey bu özellikleriyle bir bütün oluşturmuş olup, kendisini değiştirmekten çok, diğerlerinin kendisine uyum sağlamasını bekler.

Bu kişilerde gelişimsel takıntılar ve olgunlaşmama görülür. İş ve özel hayatlarında zorlanırlar, davranış ve tutumlarının başkalarını nasıl etkilediğini düşünmezler. İç görü ve empatiden yoksun olduklarından, başkalarından da yardım arayışı içine girmezler. Strese dayanma eşikleri de oldukça düşüktür.

Kişilik bozukluklarının genel kapsamının %6 – 9 civarında olduğu düşünülmektedir. Genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkar ve çocukluk döneminde de kendisini gösterir. Kişilik bozukluklarında kısmen genetik bir geçişin olduğu düşünülmekle beraber, ailedeki yetiştirme ve eğitim tarzı esas belirleyici olarak görülmektedir.

Ortaya çıkan ortak özelliklerine göre, kişilik bozuklukları farklı başlıklar altında incelenmekte olup, aşağıda bu sınıflandırma esas alınarak, belirgin özellikleri açıklanmıştır.

Kişilik bozukluklarının ise çeşitleri vardır kendi içinde bunlar;

Paranoid Kişilik Bozukluğu

  • Resmi bir tarzları vardır ve gergin durular.
  • Sürekli olarak çevrelerini tarar ve insanları ölçüp biçerler.
  • Eğlenceli kişiler değildirler ve ciddi olarak bilinirler.
  • Oldukça mesafelidirler ve genelde başkalarına yakınlık ve sıcaklık duymazlar.
  • Güç sahibi olmaya ve kişilerin derecelerine büyük önem verirler. Zayıf, yetersiz ve güçsüz kişilere tepeden bakar ve aşağılarlar.
  • Genelde toplum içinde başkalarıyla çatışma içinde olurlar.
  • Kesin ve somut bir neden olmadan başkalarının kendisini sömürdüğüne, aldattığına veya zarar vermek istediğinden kuşkulanır.
  • Arkadaş ve meslektaşları ile akrabalarının da kendisine olan bağlılık samimiyetleri üzerinde yersiz ve sürekli kuşkuları vardır.
  • Söyleyeceklerinin kendi aleyhine kullanılacağını düşündüğünden başkalarına sır vermez.

Şizoid Kişilik Bozukluğu

  • Tek etkinlik çerçevesinde kalırlar ve çok az etkinlikten zevk alırlar.
  • Genellikle çekingen yapıları vardır, günlük yaşama katılmazlar, başkalarıyla benzer kaygıları taşımazlar ve pek yakınlık duymazlar.
  • Başkalarıyla kendilerini rahat hissetmezler ve göz kontağı kurmazlar.
  • Başkalarının yanında çok ciddi olabilirler, korku duyabilirler veya aldırmaz bir tutum takınabilirler.
  • Duygulanım sınırlı ve yüzeysel ve donuktur.
  • Olayların komik yanlarıyla ilgilenmezler.
  • Kısa cevaplar verirler, kendiliklerinden konuşmazlar, bazen de acayip mecazi anlatımları olur.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu

  • Garip kişiler olarak tanımlanırlar.
  • Davranışlarında, konuşmalarında, duygulanımlarında ve görünümlerinde ayırt edici özellikleri vardır, kendilerine özgü ve tuhaftır.
  • Kendi duygularının ayırımında olamayabilirler ve başkalarının olumsuz duygulanımlarına karşı çok duyarlı olabilirler. Kısıtlı ve uygunsuzdur.
  • Birçoğunun batıl inançları ya da duyu ötesi algılara inancı vardır.
  • Düş içinde yaşarlar.
  • Toplumdan uzak kalma eğilimi gösterirler ve stres altında geçici psikotik belirtiler ortaya çıkarabilirler.
  • Mezheplere katılır, büyücülük ya da olağan dışı dini uygulamalar içinde olabilirler.
  • Çok azının yakın arkadaşı vardır ve sosyal kaygıları fazladır.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu

  • Manipülatif davranana kişilerdir.
  • Yalan söyleme, evden kaçma davranışları sık görülür.
  • Kişinin geçmişinde şiddete sık başvurduğu ile ilgili anemnez alınır.
  • Rasgele cinsel ilişkilere girer.
  • Eşini ya da çocuğunu sömürdüğü görülür.
  • Vicdan azabı çekmezler, pişmanlık duymazlar.
  • Dürtü bozuklukları genelde vardır ve plansız davranırlar.
  • Başkalarına karşı düşünceli ve duyarlı değillerdir.
  • Huzursuzluk içindedirler ve saldırgan tutum içindedirler.
  • Başkalarını aldatma ve sahtekarlık içinde yaşarlar.
  • Kendilerinin ve başkalarının güvenliğini umursamazlar.
  • Yinelenen kavga ve dövüşler veya saldırılarla devam eden sinirlilik hali vardır.

Borderline Kişilik Bozukluğu

  • Psikoz, duygu durum bozuklukları, diğer kişilik bozuklukları ve bilişsel bozukluklarla örtüşen çok yanı vardır.
  • Her zaman bir bunalım ve kriz içindedirler.
  • Mikropsikotik epizodları olabilir ve bunlar genellikle paranoya veya gelip geçici disosiyatif belirtileri içerir.
  • Başkalarıyla ilişkileri çok çalkantılıdır, yalnız kalmaya tahammülleri yoktur.
  • Terk edilmenin her türüne karşı koyabilmek için her türlü yola başvurabilirler.
  • Çok kolay öfkelenebilir ve genellikle manüpülatif davranırlar.
  • Para, cinsellik gibi konularda dürtüsel davranırlar. Madde kötüye kullanımı, hızlı araba kullanımı ya da tıkanırcasına yemek yeme davranışları sık görülür.
  • Duygulanımlarında tepkisellik hakimdir, fırtınalar yaşanabilir.
  • Gözünde aşırı büyütme ya da yerin dibine vurma uçları arasında gidip gelen, gergin ve tutarsız kişilerarası ilişkilerin olması.

Histrionik Kişilik Bozukluğu

  • Bu tür kişilik bozukluklarında insanlar sürekli rol yapıyormuş gibi, duygusal ve olumlu izlenim bırakmaya çalışan kişilerdir.
  • Çoğunlukla işbirliği yaparlar ve kendilerine yardım edilmesini isterler.
  • Çok renkli, aşırı derecede süslü, göz alıcı, alımlı olmaya çalışırlar; dikkatleri üzerlerine çekmeye yönelik ayartıcı ve baştan çıkarıcı davranışlar içindedirler.
  • Davranışlarında bağımlılık gösterirler. Gösterişe dönük ve yapmacık davranış içindedirler.
  • Hızlı değişen duygulanımları vardır. Duygusal derinlikleri yoktur, sığdırlar ve içten davranmazlar. Duygularını aşırı bir abartma ile gösterirler.
  • Aşırı düzeyde başkalarını etkilemeye yönelik, ayrıntısız konuşma biçimleri vardır. Sanki rol yapıyormuş gibi konuşurlar.
  • Çoğu zaman telkine yatkındırlar, başkalarından ve olaylardan çabuk etkilenirler.
  • İlişkilerin olması gereğinden daha yakın olması gerektiğini düşünürler.

Narsistik Kişilik Bozukluğu

  • Kendini büyük görme ve benlik saygısı ile ilgili konularda aşırı ilgilenme ile belirlidir.
  • Kendilerinin önemli oldukları ile ilgili büyüklük duyguları vardır. Başarı ve yeteneklerini abartır, yeterli bir başarı göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi bekler.
  • Küstah, kendini beğenmiş davranış ya da tutumlar sergilerler.
  • Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik ya da kusursuz sevgi hayalleri üzerinde kafa yorarlar.
  • Özel insan olduklarına ve özel haklarla donatıldıklarına inanırlar. Ancak başka özel ya da toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğini yada ancak onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğine inanır.
  • Eleştirilmeye ya da yenilgiye büyük bir kızgınlıkla ve depresyon ile karşı koyarlar.
  • Benlik saygıları kırılgandır.
  • Başkalarını kendi çıkarları uğruna kullanma eğiliminde olurlar.

Çekingen Kişilik Bozukluğu

  • Bu kişiler fobik olarak adlandırılan utangaç, çekingen, ürkek, korkak bir kişiliğe sahiptir.
  • Kolaylıkla incinirler ve dışlanmaya karşı duyarlıdırlar. Mahcup düşeceği ya da alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterir.
  • Eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişiler arası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınırlar.
  • Kendi dünyalarında yaşarlar ve başkalarının kendilerini koşulsuz olarak kabul etmelerini beklerler. Sevildiğinden emin olmadıkça, insanlarla ilişkiye girmek istemez.
  • Toplumsal katılımlarda bulunmaya karşı isteklidirler. Ancak küçük düşeceği korkusuyla kişisel girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemez.
  • Toplumsal durumlarda eleştirileceği ya da dışlanacağı üzerinde sıklıkla düşünür.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir